Średnio co roku ponad 15 mln Polaków jest w posiadaniu zobowiązań kredytowych względem banków bądź prywatnych firm pożyczkowych. Przez długie lata, jedną z podstawowych spraw spornych pomiędzy instytucją rynku finansowego a konsumentem były warunki wcześniejszej spłaty kredytu, bez względu na jego rodzaj. Stanowisko Rzecznika Finansowego oraz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów było w tej kwestii jasne, wcześniejsza spłata kredytu powinna skutkować zwrotem proporcjonalnej części pobranych przez te instytucje opłat i prowizji.
Skąd tyle kontrowersji w kwestii wcześniejszej spłaty kredytu?
Jak nie wiadomo o co chodzi to zawsze chodzi o pieniądze. Sądowe spory pomiędzy instytucjami bankowymi udzielającymi kredytów a konsumentami dążącymi do ustanowienia bardziej przyjaznych warunków spłaty kredytu oscylowały wokół artykułu 49 unijnej dyrektywy, implementowanej przez polskie prawodawstwo cywilne. W artykule tym zwerbalizowano prawo konsumenta, spłacającego kredyt przed ustalonym terminem, do zwrotu kosztów ze strony banku, tych kosztów, które dotyczą okresu skracającego czas obowiązującej strony umowy.
Jednak w artykule nie określono dokładnie o jakie koszty chodzi, czy mowa w nim jest o kosztach początkowych opłat, prowizji i opłaty przygotowawczej, czy tylko o opłatach pobieranych w okresie spłacania kredytu. Banki szybko zorientowały się w możliwościach manipulowania wiedzą i podzieliły opłaty na dwie kategorie. Według ich interpretacji klient mógł otrzymać wyłącznie zwrot opłat, które wpisane były w wynagrodzenie banku za korzystanie z pieniędzy. Na skutek takiej interpretacji konsument otrzymywał wyłącznie zwrot odsetek wyliczony proporcjonalnie, część ubezpieczenia oraz część innych opłat zależnych od czasu ważności umowy. Wysokich opłat, które nalicza się zwykle w początkowej fazie umowy, za udzielenie kredytu, czyli prowizji i opłaty przygotowawczej nie brano pod uwagę.
Ostatecznie kwestia ta została rozwiązana poprzez orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości UE w 2019r, który definitywnie stwierdził, że klienci, którzy spłacili wcześniej kredyt powinni otrzymać wszystkie koszty, również te początkowe, w sposób proporcjonalny do czasu trwania umowy.
Które z kredytów kwalifikują się do zwrotu prowizji ?
Grupę kredytów konsumenckich zakwalifikowanych do zwrotu prowizji w przypadku wcześniejszej spłaty reprezentują:
- kredyty hipoteczne
- kredyty gotówkowe
- kredyty konsolidacyjne
- pożyczki pozabankowe
Powyższe ustalenia dotyczą wyłącznie kredytów konsumenckich, nie dotyczą natomiast przedsiębiorców i wszelkiego rodzaju kredytów zaciągniętych w celu rozwoju przedsiębiorstwa. Kredyty firmowe nie podlegają tym regulacjom, czyli nie podlegają zwrotowi kosztów.
Kto może ubiegać się o zwrot prowizji bankowej spłaconego wcześniej kredytu?
W niektórych bankach klienci powołując się na orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości UE muszą samodzielnie wystąpić o zwrot prowizji od wcześniej spłaconych rat kredytu. Można jednak zaobserwować w wielu z nich powstanie mechanizmu, który, poprzez wpisanie tego świadczenia w system, reaguje bez ingerencji klienta. Negocjując warunki umowy kredytu, w tym kredytu hipotecznego z bankiem, warto zawsze tę kwestię podnieść jeszcze na tym etapie, tak by zwrot prowizji został objęty mechanizmem a nie staraniem klienta. Warto też sprawdzić, jakie konkretnie warunki oferuje w tym przypadku bank. Może on bowiem zażyczyć sobie dodatkowej opłaty rekompensującej w postaci dodatkowej prowizji, która może wynieść od 1 do 3% spłaconego wcześniej kapitału.
W zakresie kredytu konsumenckiego o zwrot prowizji mogą ubiegać się klienci, którzy:
- zawarli umowę kredytu konsumenckiego po 18.12.2011 r.
- kwota kredytu konsumenckiego nie przekroczyła255 500 zł lub równowartości w walucie obcej w przypadku kredytów walutowych
- spłacili kredyt wcześniej, przed terminem wpisanym w umowie kredytowej
W zakresie kredytu hipotecznego o zwrot prowizji mogą ubiegać się klienci, którzy:
- zawarli umowę kredytu hipotecznego po dniu 22 lipca 2017 r.
- spłacili kredyt wcześniej
Ustawa o kredycie konsumenckim nie wyłącza kredytów hipotecznych z prawa do zwrotu kosztów za wcześniejszą spłatę, oznacza to, że klient spełniający warunek wysokości kredytu hipotecznego, zawartego w zapisach o kredycie konsumenckim, a zaciągniętym po 18 grudnia 2011 ma prawo do wnioskowania o zwrot opłat początkowych oraz prowizji za wcześniejszą spłatę.
Ile czasu otrzymuje się na wnioskowanie o zwrot prowizji z tytuły wcześniejszej spłaty kredytu?
Decyzja klienta banku wnioskującego o zwrot prowizji z tytułu wcześniejszej spłaty kredytu zależna jest od daty wejścia nowelizacji Kodeksu cywilnego regulującego powyższą kwestię, czyli dnia 9.07.2018r. Zgodnie z zawartymi tam przepisami klient posiada 6 lat, by tego dokonać. Liczą się one od daty wcześniejszej spłaty kredytu. Po tym okresie sprawa zostaje przedawniona. Jeżeli wcześniejsza spłata kredytu nastąpiła przed dniem 9.07.2018r., klient otrzymuje 10 lat na dokonanie tej czynności.
Wniosek o zwrot prowizji z tytuły spłaconego wcześniej kredytu
W przypadku kredytu hipotecznego klient musi samodzielnie wystąpić do właściwego banku o zwrot prowizji i innych opłat w ślad za wcześniej spłaconym kredytem. Robi to poprzez złożenie specjalnego wniosku, w którym informuje bank o fakcie. Zwykle banki dysponują własnymi formularzami, jeżeli tak nie jest, klient tworzy własny wniosek.
Warto w nim powołać się na wyrok TSUE oraz artykuł 49 ustawy o kredycie konsumenckim a także opinię UOKiK, chociaż banki cały czas nowe przepisy starają się traktować indywidualnie, nie zawsze przychylając się pozytywnie do wniosku. Bardzo często dobrym rozwiązaniem jest wcześniejsza konsultacja z prawnikiem i wspólne napisanie takiego wniosku, właściwie w postaci wezwania niż prośby.
Wniosek powinien zawierać wszelkie dane formalne klienta, dane dot, umowy kredytowej, jej wysokości i warunków spłaty, oraz samo wnioskowanie o zwrot proporcjonalnie wyliczonych kosztów.
Klient, który świadomie jeszcze na etapie zawarcia umowy planuje, że w trakcie jej trwania nadpłaci zobowiązania względem banku, musi zdawać sobie sprawę, że nie wszystkie koszty przypisane do zaciągniętego zobowiązania podlegają proporcjonalnemu zwrotowi. Do grupy kosztów zwracanych nie wlicza się na przykład opłat notarialnych, czy opłat związanych z ustanowieniem do kredytu właściwych zabezpieczeń.
Czy bank może odmówić zwrotu prowizji za wcześniejszą spłatę kredytu?
Jeżeli powyższa kwestia nie została rozwiązana na etapie negocjacji i sporządzania umowy, mimo wszelkich ustanowionych przepisów, można liczyć się z tym, że bank odmówi zwrotu prowizji. Wówczas klientowi przysługi prawo do odwołania się od tej decyzji i warto z niej, w świetle nowych zasad, skorzystać. Można tu posiłkować się usługami prawnymi lub zwrócić się od razu do Rzecznika Finansowego. Kwota zwrotu przy długoterminowych zobowiązaniach, jakim są np. kredyty hipoteczne, może stanowić sporą wartość, przynoszącą kredytobiorcy naprawdę widoczne oszczędności.